Chełm – miasto pogranicza wschodniej i zachodniej Słowiańszczyzny, to w przeszłości miejsce współistnienia wielu narodowości, wyznań i kultur. Od średniowiecza na ziemi chełmskiej mieszkali prawosławni, katolicy i Żydzi. W wiekach późniejszych wyznaniowo-kulturową mozaikę uzupełnili protestanci i grekokatolicy, wyznawcy prawosławia związani z Rzymem unią brzeską. W mieście rozbrzmiewał język polski, ruski i hebrajski. W świątyniach, szkołach i na wąskich uliczkach dawnego Chełma różnojęzyczna społeczność prowadziła codzienne życie. Pozostałością barwnej historii są budowle, obyczaje i niezwykły klimat miasta, będącego obecnie jednym z największych ośrodków Lubelszczyzny.
Początki Chełma sięgają wczesnego średniowiecza. W epoce pierwszych Piastów region związany był z Grodami Czerwieńskimi, obszarem spornym między Rusią i Polską. W XIII w. ziemia chełmska weszła w skład Księstwa Halicko-Włodzimierskiego, którego najwybitniejszy władca książę Daniel Romanowicz wybudował w Chełmie monumentalny zamek. Budowla stała się główną siedzibą władcy, obdarzonego w 1253 r. tytułem króla Rusi.
Po długoletnich walkach między Litwą, Węgrami i Polską, pod koniec XIV w. ziemia chełmska została włączona w skład państwa polskiego. Aktu inkorporacji dokonała osobiście królowa Jadwiga w 1387 r. Natomiast jej mąż król Władysław Jagiełło doprowadził do formalnej lokacji miasta, nadając mu w 1392 r. prawo magdeburskie. Chełm należał do ważnych ośrodków Polski Jagiellonów, a w mieście rezydowało wielu dostojników świeckich i duchownych. Od XIII w. miasto było siedzibą biskupa prawosławnego, a w XV wieku na trwałe ukształtowało się chełmskie biskupstwo łacińskie. Po unii brzeskiej diecezję prawosławną przekształcono w unicką, która przetrwała do 1875 r.